Journalist Thomas Erdbrink woont al twee decennia in Iran. Voor zijn documentaireserie Onze Man bij de Taliban verbleef hij drie maanden in Afghanistan. Hij sprak daar zowel met gewone burgers als met taliban.
Voordat journalist Thomas Erdbrink onlangs drie maanden in Kaboel zat om te werken aan zijn documentaireserie Onze Man bij de Taliban, leefde hij noodgedwongen als huisman in Teheran. Erdbrink woont daar sinds 2001 en heeft een Iraanse vrouw. Jarenlang werkte hij als buitenlandcorrespondent voor onder meer The New York Times, NRC Handelsblad, de Volkskrant en CNN.
Ook maakte hij de VPRO-serie Onze man in Teheran over het dagelijks leven in zijn stad. Maar toen de Iraanse overheid hem in 2019 zijn persaccreditatie afnam, kon hij daar als journalist niets meer. “Dat heeft er behoorlijk bij mij ingehakt”, vertelt hij aan de telefoon vanuit Teheran. “Ik raakte mijn werk kwijt. Ik heb daarna nog tijdelijk in Zweden gezeten als correspondent voor The New York Times, maar dat vond ik niks en bovendien woonde mijn vrouw hier.” Daarom ging hij toch weer naar Iran. “Hoe mijn leven eruitzag? Ik ging geregeld met mijn schoonmoeder naar de supermarkt en was druk met het huis schoonmaken...”
Thomas Erdbrink in Afghanistan
Ondertussen was er in buurland Afghanistan nogal wat aan de hand. De Amerikanen verlieten na twintig jaar het land en taliban grepen de macht en perkten de vrouwenrechten steeds verder in. Meisjes mogen er inmiddels niet meer naar school en vrouwen zijn verbannen van de universiteiten. “Als journalisten zijn we vaak op plekken op het moment dat hét gebeurt. Maar voor mij was de grote gebeurtenis niet het vertrek van de Amerikanen, maar dat de taliban vrij spel kregen en de gewone burgers weer aan hun lot werden overgelaten. Toen dacht ik: laat ik eens een tijdje in Kaboel gaan zitten, samen met mijn regisseur Roel van Broekhoven, om hun verhaal te vertellen.”
Een belangrijke troef van Erdbrink is dat hij Perzisch spreekt. Zoals hij voorheen in de serie Onze Man in Teheran amicale gesprekken voerde met alledaagse mensen, zo doet hij dat nu in Kaboel. Soms met een gewone taxichauffeur, dan weer met een vrouwelijke passant of een geharde talibanstrijder die trots vertelt hoe hij met zelfgemaakte bommen Amerikaanse soldaten doodde. “De logica van zo’n man is niet de onze. Maar als hij vertelt: ‘Zij hielden ons land bezet en hadden drônes. Wij konden ze alleen hiermee bevechten...’ Dan denk je toch: dat is natuurlijk ook een waarheid. Ik geloof erg dat er meerdere kanten aan een verhaal zitten. Ik vind het interessant om te horen hoe andere mensen denken.”
Onze Man bij de Taliban
Volgens Erdbrink gaat het slecht met de gewone Afghanen. “Ik denk dat Afghanistan misschien wel het armste land ter wereld is. Men leeft er bovendien onder het bewind van de taliban die heel strikte regels toepassen waar een deel van de bevolking het helemaal niet mee eens is. Neem de recente beslissing om vrouwen de toegang tot universiteiten te ontzeggen, bizar.”
In de vier afleveringen van Onze Man bij de Taliban komt hun lot volop aan bod. Wat Erdbrink het meest heeft verbaasd, is de snelheid waarmee de vrouwenrechten door de taliban zijn teruggedraaid na het vertrek van de Amerikanen. “Ik ontmoette twee zussen die allebei in Kaboel wonen. Hun ouders wonen zo’n duizend kilometer verderop. Die twee meiden bezochten hen voorheen geregeld met de bus. Maar toen kwamen de taliban met hun eerste beperkende regels. Een daarvan was: als vrouw mag je niet meer zonder mannelijke begeleiding reizen.
De zussen zijn allebei ongetrouwd en konden dus niet meer naar hun ouders. Ik heb geprobeerd toch met hen kaartjes voor de bus te kopen. En daar zie je dan ineens hoe de regels van de taliban in de praktijk werken. Zij staan niet met geweren bij de bus te controleren maar schuiven de verantwoordelijkheid af op een doodgewone kaartjesverkoper. Opeens heeft hij een machtspositie over die vrouwen: ‘Jullie wonen alleen in Kaboel en willen nu met de bus? Dat mag niet, hè.’ Ik zie hier ook een waarschuwing in. We leven in tijden waarin alles opeens kan veranderen. In Afghanistan zie je nu hoe razendsnel zoiets ten slechte kan keren.”
Onze Man bij de Taliban is vanaf zondag 22 januari 2023 wekelijks om 20:20 uur te zien bij VPRO op NPO2.
