In Anita wordt opgenomen belandde Anita Witzier (57) eerder in de psychiatrie, de verslavingszorg en het ziekenhuis. In dit seizoen wordt ze opgenomen in vrouwengevangenis Nieuwersluis.
Tekst: Deborah Ligtenberg
Voor Anita Witzier waren het een stuk of 25 draaidagen, de vrouwen die ze in vrouwengevangenis Nieuwersluis tegenkwam zitten er soms jaren. Ook al kon zij elke avond weer naar huis, hoe het voelt om te worden beperkt in je vrijheid heeft de presentatrice heel duidelijk ervaren.
“Het leek wel Jurassic Park, met die enorm hoge hekken, prikkeldraad, tralies en poorten die gesloten zijn,” zegt ze. “Het was heel indrukwekkend en beklemmend. Ik was elke dag écht opgelucht dat ik weer naar huis mocht, waar ik boodschappen kon doen en op een terrasje zitten. Álles doen wat ik wilde. Ik heb gevoeld dat vrijheid een heel groot goed is. Dat realiseer je je niet als je nooit in een gevangenis bent geweest. Je voelt je niks en niemand, heel naar.”
De gevangenis is dus geen hotel?
“Nee joh, dat is zó niet waar. Dat je vrijheid wordt afgenomen is een verschrikkelijke straf. Gelukkig willen we in Nederland de detentie zo goed mogelijk te laten verlopen. De medewerkers gaan dan ook heel normaal met de gevangenen om. ‘Goedemorgen! Heb je lekker geslapen?’ Dat werk. Het lijkt in niets op Orange is the new black.
De filosofie in Nieuwersluis is dat als je iemand als een beest behandelt, die zich ook als een beest gaat gedragen. Dat vond ik een eyeopener. En ook zo logisch. Want wat wil je als burger liever, dat er iemand naast je komt wonen die in de gevangenis als een beest is behandeld, of iemand die weer perspectief heeft gekregen? Daarom mogen de vrouwen in Nieuwersluis cursussen doen, sporten, televisiekijken, een spelletje doen en het gezellig maken. Maar om half vijf gaat iedereen weer achter de deur. Daar zitten ze dan, in hun eentje. Het is nog niet eens een éénsterrenhotel.”
Hoe houden de vrouwen die je hebt ontmoet zich staande?
“Ze proberen er het beste van te maken, iedereen op haar eigen manier. Veel vrouwen hebben kinderen, die ze maar heel af en toe mogen zien. Dat is hartverscheurend. Als die kinderen in goede omstandigheden leven, scheelt dat de helft, dus proberen ze dat te regelen. Voor zover dat mogelijk is, tenminste. De tijd die ze nog moeten zitten tellen ze in kerstbomen. Niet in jaren, want die hebben maanden, dagen en uren. Het is te zwaar om dat onder ogen te zien. Hun gevoel schakelen ze voor een deel uit, denk ik.”
Wat zijn de overeenkomsten met de psychiatrie en verslavingszorg, waarin je je eerder liet opnemen?
“Dat het niet om verslaafden, psychiatrisch patiënten of criminelen gaat, maar om mensen. Er wordt een sticker op ze geplakt, maar er zit vaak een heel verhaal achter. Dat wil ik in Anita wordt opgenomen graag laten zien – échte mensen – en daarmee vooroordelen wegnemen.”
Met welk vooroordeel heb je zelf afgerekend?
“Dat ik dacht dat mij het nooit zou kunnen gebeuren. Ik sprak een vrouw die een heel succesvolle ondernemer was. Helemaal leuk, netjes gekleed, parelketting, ze had mijn buurvrouw kunnen zijn. ‘Wat doe jij hier?’ vroeg ik haar. Ze was nogal verslavingsgevoelig, waardoor ze geld nodig had en uit stelen ging. En dan zit je ineens in de gevangenis. Het kan zomaar verkeerd gaan.”
Wat is je vooral bijgebleven?
“Dat de scheidslijn tussen erbuiten staan of meedoen soms heel dun is. Als je kinderen worden bedreigd, wat doe je dan? Als je jarenlang bent verkracht en mishandeld, wat doe je dan? Als je niet is geleerd om met moeilijke dingen om te gaan en hulp te vragen, wat doe je dan? Ik wil het absoluut niet goed praten, maar ik ben het beter gaan begrijpen dat vrouwen die zó klem zitten iemand om het leven brengen. Het is niet zo zwart-wit als we vaak denken. Het is voornamelijk grijs. Natuurlijk zitten er in de gevangenis mensen die alles aan hun laars lappen, maar er zijn er ook veel voor wie de omstandigheden een grote rol speelden. Het leven is niet maakbaar, niet voor iedereen.”
Anita wordt opgenomen, maandag - NPO 1 • 22.10 uur
