Cijferweetje
Twee miljoen mensen kijken jaarlijks naar de sinterklaasintocht.
Eerste sinterklaasintocht
De allereerste sinterklaasintocht was op 6 december 1888 in Venray. “IJverig strooiden de engelen en knechten, die de Grijze man voor deze bijzondere gelegenheid uit verre gewesten had meegebracht, hun lekkernijen rond onder het jonge volkje!” schreef de Venlose Courant over de gebeurtenis. Het duurde daarna nog decennia totdat de intocht jaarlijkse plaatsvond.
Sinterklaas in Amsterdam
Vanaf 1934 vierde Amsterdam jaarlijks de intocht. Over die eerste entree schreef het Algemeen Handelsblad: ‘Met de stoomboot kwam de bisschop aan bij de Sint-Nicolaaskerk, vergezeld van zes Zwarte Pieten, Surinaamse matrozen van een schip dat toevallig in de haven lag. De jongens hadden het ijskoud; een van hen klaagde bij de Sint: “Heilige Heer, ik verrek van de kou...” Honderden kinderen zwaaiden met vlaggetjes en ‘een onvervalscht Amsterdamsch boefje’ gaf de Sint namens alle Amsterdamse kinderen een bos bloemen.’
Sinterklaas tijdens de oorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog organiseerden nationaalsocialistische organisaties als de Winterhulp en de Jeugdstorm van de NSB de intocht. Daardoor kwamen er nog maar weinig kinderen op af en dan voornamelijk NSB-jongeren. Alleen tijdens de Hongerwinter in 1944 was er geen sinterklaasintocht.
Eerste intocht na de bevrijding
Voor de verandering reed de Sint in 1945 eens niet op zijn paard door de straten, maar verscheen hij in een militaire colonne. Vlak na de oorlog was er weinig geld voor de sinterklaasintocht. Daarom riep het organisatiecomité de hulp in van de Canadese soldaten die hier waren gelegerd. Zij stelden twintig jeeps en een grote hoeveelheid snoep beschikbaar. Even leek het feest uit te draaien op een groot misverstand. De Canadese bevelhebber, kolonel Tom Gilday, wilde de sinterklaasviering groots aanpakken en daarom de jeeps volladen met zestien Canadese sinterklazen. Net op tijd konden ze hem op andere gedachten brengen; uiteindelijk vergezelden een aantal Canadese zwarte pieten en twintig geüniformeerde chauffeurs de Nederlandse Sinterklaas Eduard Verkade.
Intocht op tv
Het bioscoopjournaal Polygoon was er vaak bij om de landelijke intocht te filmen. In 1951 kreeg Sinterklaas voor het eerst op televisie een verwelkoming. De Vara versloeg de aankomst en ontvangst van ‘de Sint en z’n gevolg’ in de studio. Een jaar later ontving Mies Bouwman de goedheiligman in Studio Irene. Pas in 1967 kwam er een echte televisie-intocht. Het was tevens de eerste tv-uitzending in kleur.
Mies, Aart en Dieuwertje
Mies Bouwman versloeg de eerste intochten (1967-1972). Na een periode met wisselende verslaggevers – onder anderen Edwin Rutten, Sonja Barend en Wieteke van Dort – maakte vooral Aart Staartjes vanaf 1982 naam als sinterklaaspresentator. Bijna twintig jaar deed hij verslag van de aankomst. Sinds 2002 is de intocht onderdeel van Het sinterklaasjournaal, gepresenteerd door Dieuwertje Blok.
Niet meer in Amsterdam
Tot en met 1963 was de landelijke intocht steevast in Amsterdam. Met uitzondering van 1960, toen Sinterklaas in de Rotterdamse haven aankwam. Op de vraag van Mies Bouwman hoe zijn reis was, antwoordde de goedheiligman toen: “De reis duurde lang, maar was voortreffelijk. We hebben tamelijk rustig weer gehad. En zoals u ziet, zie ik er – zoals alle jaren – weer voortreffelijk uit.” Sinds 1964 komt de Sint bijna elk jaar aan in een andere stad of dorp waar een boot kan aanmeren.
Zie ginds komt de stoomboot…
Van 1952 tot en met 1963 meerde Sinterklaas met de motorboot ‘Spanje’ aan in Amsterdam. Vanaf 1964 gebruikte hij wisselende schepen, tot hij in 1985 Pakjesboot 12 in dienst nam. Sinterklaas heeft niet altijd met dat schip kunnen aanmeren. In de jaren 1985, 1989, 1993, 2001 en 2012 moest hij een andere boot gebruiken, omdat de doorgang te klein was voor Pakjesboot 12.
Zwarte, gekleurde of roetveegpieten
Al sinds de allereerste intocht vergezellen zwarte pieten Sinterklaas. Ondanks de jaarlijkse zwartepietendiscussie is dat beeld nauwelijks veranderd. Ook in 2017 was piet bij veruit de meeste sinterklaasintochten in Nederland zwart of (donker)bruin. In een relatief klein aantal gemeenten liepen tussen de traditionele pieten ook roetveegpieten mee. In drie plaatsen (Amsterdam, Den Haag en Meppel) waren alleen roetveegpieten van de partij. In Utrecht liepen vorig jaar voor het laatst klassieke pieten mee. Bij de landelijke intocht in Zaanstad zijn zaterdag zowel zwarte pieten als roetveegpieten aanwezig.
Iets te zwaar gekleed
In 1972 droeg Sinterklaas een speciaal kostuum dat ontworpen was naar oude afbeeldingen uit het Byzantijnse Rijk. Het gewaad, ontworpen door Wim Bijmoer, bestond uit zeer kostbare stof en was rijk geborduurd met goud- en zilverdraad. De goedheiligman zag er precies uit zoals een bisschop in de Middeleeuwen. Helaas was het kostuum veel te zwaar: Sinterklaas moest regelmatig gaan zitten om op adem te komen. Dus verscheen hij het volgende jaar weer in zijn gebruikelijke gewaad.
Intocht Sinterklaas 2018, zaterdag - NPO 3 • 12.00
Nederland op film: Hij komt! Hij komt!, zondag - NPO 2 • 19.15
