In de documentaireserie Diederik en Da Vinci treedt Diederik van Vleuten in het voetspoor van Leonardo da Vinci. Hoe leefde die geniale wetenschapper, kunstenaar, uitvinder en veganist met voorliefde voor roze hoeden, nu echt?
Tekst: Tijgerbloedteksten
Multitasker
Tja, wat was Leonardo da Vinci (15 april 1452 – 2 mei 1519) eigenlijk niét? De schilder van de Mona Lisa en het al even beroemde Het laatste Avondmaal, bedacht als uitvinder briljante machines die hun tijd ver vooruit waren. Wat te denken van een duikpak met luchttank, een parachute, een helikopter, schoenen waarmee je over water kan lopen, een pantservoertuig en ander oorlogstuig als een gigantische kruisboog of een mitrailleur? Zijn creatieve geest was onbegrensd. Als architect ontwierp hij bruggen, villa’s, kastelen, ja, zelfs hele steden. Geen van die gedetailleerde bedenksels is overigens daadwerkelijk gebouwd. Daarnaast stonden ook ingenieur, filosoof, natuurkundige, scheikundige, beeldhouwer, schrijver, componist en tekenaar op zijn cv vermeld. Leonardo’s gedachten stonden nooit stil. Stápels notitieboeken kalkte hij vol - hij schreef in spiegelschrift - met ideeën, gedachtenflarden en schetsen.
Flamboyant
De buitenechtelijke zoon van een straatarm, vijftienjarig weesmeisje en een notaris, verwierf een enorme status dankzij zijn unieke talenten. Hij werd een graag geziene en flamboyante gast van vooraanstaande families als de Medici’s en de Borgia’s. Da Vinci was een opmerkelijke persoonlijkheid, men zag hem niet snel over het hoofd. In Walter Isaacson’s lijvige biografie Leonardo da Vinci (2017) staat beschreven hoe hij als artistieke, bonte verschijning over straat ging: gehuld in roze gewaad of paars kostuum van satijn, soms getooid met een roze hoed. Isaacson, die eerder tekende voor de biografie van Apple-oprichter Steve Jobs, baseerde zijn boek op Da Vinci’s eigen notities, waaronder uitgebreide kledinglijstjes.
Veganist
Een veganist? In de vijftiende eeuw? Ja hoor, Leonardo wel. Als groot dierenliefhebber weigerde hij van jongs af aan vlees te eten. Ook vis, eieren, kaas en zelfs honing raakte hij niet aan. Op de markt kocht hij gevogelte op, bestemd voor menselijke consumptie, om de dieren dan vrij te laten. Hij hoopte dat het eten van vlees van tijdelijke aard was: ‘Eens zal een tijd komen dat mensen net als ik de dierenmoorden met gelijke ogen bezien als men nu de moord op mensen beziet’, schreef hij in één van zijn notitieboeken. Overigens ontwierp Leonardo dan wél weer een apparaatje om een braadspit uit zichzelf te laten draaien.
Mysterie
In het Louvre in Parijs trekt Leonardo’s befaamde Mona Lisa nog steeds dagelijks drommen mensen. Het kleine portret van de geheimzinnig glimlachende vrouw blijft een onuitputtelijke bron voor wetenschappelijke onderzoeken. Is zij nu wel of niet koopmansvrouw Lisa de Gherardini? Kijkt ze gelukkig, of is ze eigenlijk juist triest? Onderzoeker Pascal Cotte ontdekte met nieuwe technieken in een verflaag ónder het portret een afbeelding van een andere vrouw (zonder glimlach). Andere wetenschappers vonden een raadselachtige serie letters en nummers, subtiel verwerkt in de afbeelding. En volgens een arts leed Mona met haar gelige gelaatskleur, dunne haar en terugwijkende haarlijn aan een traag werkende schildklier: die mysterieuze glimlach is volgens hem simpelweg het gevolg van verzwakte gelaatsspieren.
Hollywood succes
Leonardo da Vinci werd door Dan Brown’s bestseller The Da Vinci Code (2003) en de Hollywood-verfilming ervan (2006) op slag een wereldwijde hype. Brown’s nogal ingewikkelde verhaal draait om een zoektocht naar de Heilige Graal. Het schilderij Het Laatste Avondmaal blijkt geheime codes te bevatten die duiden op een eeuwenoud kerkelijk geheim. In de film zien we hoe Tom Hanks als historicus Robert Langdon en Audrey Tautou, alias Sophie Neveu, zonder adempauze het ene na het andere hachelijke avontuur overleven. Reisorganisaties speelden destijds handig in op de hype met The Da Vinci Code tours langs plekken die in het boek voorkomen.
Duurkoop
Er zijn maar weinig schilderijen van Da Vinci bewaard gebleven. Zijn schilderij Salvator Mundi (verlosser van de wereld), leverde in 2017 op een veiling maar liefst 450 miljoen dollar op. Het duurste kunstwerk ooit, een portret van Jezus, werd eind jaren vijftig door een Amerikaan voor een paar tientjes aangekocht. Het kwam vervolgens bij een Europese verzamelaar terecht, na een intensieve restauratie werd ‘ontdekt’ dat het hier zowaar om een echte Da Vinci zou gaan. Jammer maar helaas; de nieuwe eigenaar, naar verluidt een Saoedische prins, heeft een kat in de zak gekocht. Een Britse kunsthistoricus beweert namelijk stellig dat het olieverfportret is vervaardigd door een assistent, en zeker niet door Da Vinci zelf.
