Onze hersenen zijn ons mysterieuste en intrigerendste orgaan. In MAX Masterclass ontrafelt professor Erik Scherder een aantal opzienbarende zaken ons brein.
Het is grijs en wit, weegt nog geen anderhalve kilo en het bepaalt wat je doet, hoe je dat doet, wat je voelt, dat je ademt, dat je hart klopt en ga nog maar even door. Hoogleraar neuropsychologie en bewegingswetenschappen professor dr. Erik Scherder laat ons in drie colleges nader kennismaken met het wonder dat we allemaal onder ons schedeldak dragen: de hersenen. De drie afleveringen van MAX Masterclass hebben de thematische titels ‘Muziek’, ‘Stress’ en ‘Taal’.
Muziek is belangrijk
Scherder: “Over de thema’s ben ik erg enthousiast. Muziek doet bijvoorbeeld ongelofelijk veel voor je brein. Bij luisteren naar muziek zie je onder andere dat neurale netwerken die met het beloningssysteem te maken hebben actief worden. Naar muziek luisteren schept de verwachting dat het op een gegeven moment een bepaalde kant opgaat. Als dat moment komt, krijg je de bevestiging, de beloning. Dat zijn dingen die je elke dag nodig hebt: beloningen, vreugdevolle momenten, verlangen. Muziek heeft dat allemaal in zich.”
Alzheimer
Muziek geeft ons zelfs nog meer dan een goed gevoel. Op scans kun je zien dat naar muziek luisteren onze hele bovenkamer flink aan het werk zet, vertelt Scherder. Het versterkt bijvoorbeeld de netwerken die ook actief zijn bij rekenen en taal. Zelf musiceren of zingen activeert nog meer zaken. Muziek is een fenomeen van de buitencategorie. Het kan zelfs mensen in een gevorderd stadium van dementie uit hun staat van apathie halen. Ze zingen dan liedjes mee van vroeger of bespelen de piano alsof er niets aan de hand is. Scherder: “Dat komt omdat er een gebied is dat al heel vroeg in het leven actief is en dat de tijd en alle ziekten doorstaat. Ook alzheimer. En uitgerekend in dat gebied slaan we muziek op en herinneringen die daaraan gekoppeld zijn. Dat is toch ongelofelijk! Als je me vraagt: muziek, is dat ons wezen? Dan zeg ik: voilà! Hier heeft u een voorbeeld. Dit is ons wezen. Het doorstaat alles. Prachtig!”
Stress
In dit collegedrieluik mag ook het onderwerp stress niet ontbreken, vindt Scherder: “Als je ziet wat er tegenwoordig allemaal van jonge mensen verlangd wordt: je moet succesvol zijn, een baan hebben, je moet meedoen op Facebook en Twitter. Je spiegelt je doorlopend. Die overload is er.” Dat de een daar beter mee omgaat dan de ander, heeft onder andere te maken met vaardigheden. “Die moeten voldoende zijn om controle te houden. Als vaardigheden niet overeenkomen met wat gevraagd wordt, is er kans dat de spanning oploopt. Het gevolg kan chronische stress zijn.
Burn-out
Hoogleraar psychiatrie Witte Hogendijk legt in het programma uit hoe dat komt. Bijvoorbeeld dat onze hersenen niet voldoende zijn meegegroeid in de evolutie om stress op te vangen. Er komen ook jonge mensen vertellen over hun burn-out. Indrukwekkend en aangrijpend. Juist omdat het jonge mensen zijn.”
Taal
Het laatste college is gewijd aan taal. Scherder: “Lichaamstaal, gebarentaal, spreektaal, het zijn allemaal manieren om te communiceren. We laten onder andere mensen aan het woord die afasie hebben na een hersenbloeding of herseninfarct. Over elk woord moeten ze nadenken. Ze kunnen niet meer discussiëren of spontaan reageren. Voor die mensen is het een ramp. Het raakt me echt dat ze hierover hun verhaal wilden doen.”
Frans Timmermans
“Alle colleges zijn zo opgezet dat we eerst laten zien hoe mooi het is als je talentvol bent en het allemaal hebt en daarna hoe erg het is als het beschadigd raakt”, vertelt Scherder. “In het college over taal komt ook de talenknobbel aan bod, met als voorbeeld Frans Timmermans die accentloos zijn talen spreekt. En bij stress hebben we het ook over positieve stress. Een jonge vrouw komt vertellen hoe super-acute stress haar leven heeft gered.”
Man met een missie
Scherder is een man met een missie: “Ik hoop vooral dat de mensen de missie eruit halen. Muziek zou bijvoorbeeld een veel grotere rol in ons leven kunnen spelen en dat zou in de opvoeding meegenomen kunnen worden. Ik hoop ook dat er meer begrip komt voor mensen met een ziektebeeld als afasie. En bij chronische stress zou ik willen zeggen: wees je er van bewust dat ons brein nog niet op alles is voorbereid. Waarom moet het allemaal zo? Zou je niet eens vaker kunnen reflecteren of het misschien ook anders kan? Die dingen wil ik uitdragen en ik hoop dan ook dat het een succes wordt.”
MAX Masterclass, woensdag - NPO 1 • 20.35 uur
