Hoe gaat Verborgen Verleden in z'n werk

Tekst: Bea Kastrop

Job Cohen is de eerste hoofdpersoon in een nieuwe serie van Verborgen verleden. Voor dit NPO 2-juweeltje schudden eindredacteur Jan van Holsteyn en zijn team telkens weer aan de stamboom van een bekende Nederlander. Het fruit dat naar beneden valt, brengt een mix van zoet, zuur en aangetaste plekjes. Bij de hoofdpersonen (dit seizoen o.a. Claudia de Breij en Jörgen Raymann) in het programma is dan ook niet zelden de verbijstering, verrassing of ontroering van het gezicht af te lezen.

Nauwgezette voorbereiding

Als kijker kan het bijna niet anders of je hebt je weleens afgevraagd hoe zo’n programma wordt gemaakt. Want waar begin je en hoe weet je dat iemands voorouders interessant genoeg zijn? Misschien is zelfs de vraag opgekomen of het allemaal wel echt is wat we zien. Jan van Holsteyn: “Verborgen verleden is zo echt als televisie maar zijn kan. De hoofdpersonen weten absoluut van niets en we verzinnen ook niks. Alle reacties zijn echt.”

Spontaan

Juist om die spontaniteit te bewerkstelligen, is een nauwgezette voorbereiding nodig. Die begint met een brainstorm van de redactie waaruit een lijst met bekende Nederlanders ontstaat die qua persoonlijkheid passen bij het programma. Vervolgens worden die mensen benaderd en kan het alle kanten opgaan. De een heeft geen tijd. Van Holsteyn: “Maar ik ben brutaal genoeg om het een paar jaar later nog eens te vragen. Soms lukt het dan wel.” Een ander weet al zo veel over zijn voorouders dat een zoektocht overbodig is. En dan is er nog de zogenaamde quickscan die de redactie heeft uitgezet bij het Centraal Bureau voor Genealogie (CBG) in Den Haag. Van Holsteyn: “Als daar bijvoorbeeld uitkomt dat er helemaal geen vaders bekend zijn, dan wordt het moeilijk. De combinatie van het voorgesprek en de quickscan zorgt voor groen licht of niet.”

Uitgebreide scan

De volgende stap is het laten maken van een zogenaamde kwartierstaat bij het CBG. Dat levert tot minstens zes generaties terug namen, geboorte- en sterfdata, woonplaatsen en beroepen op. Van Holsteyn: “Dat is een uitgebreide scan met kale feiten, maar dat zijn nog geen verhalen. We hebben de hoofdpersoon gevraagd wat hij wil weten over zijn voorouders. Met die vraag als uitgangspunt bekijken de redacteuren de kwartierstaat, op zoek naar dingen die opvallen. Iemands kinderen zijn bijvoorbeeld allemaal in een verschillende plaats geboren... of iemand heeft een naam die adel doet vermoeden, maar hij is een simpele visser...”

In de archieven

Met die handvatten gaat een redacteur op zoek in de archieven. Daar zitten de prachtige verhalen die we in de uitzending zien vaak verstopt in allerlei bijlagen, testamenten en boedelbeschrijvingen. Van Holsteyn: “In Nederland is alles uitstekend gedocumenteerd. Echt lastig wordt het pas wanneer je aangewezen bent op onderzoek in het buitenland. Daar liggen archieven soms her en der verspreid weg te rotten.”

Opnameweek

Als alle puzzelstukjes passen, de afspraken zijn gemaakt, de hotels gereserveerd en het script tot in detail is uitgewerkt, wordt het tijd voor de opnameweek. Van Holsteyn: “Gemiddeld gaat de hoofdpersoon met de opnameploeg vijf dagen aaneengesloten op pad. De hoofdpersoon weet alleen dat hij of zij op maandagochtend om tien uur klaar moet staan met een koffer voor vijf dagen en een paspoort. Die vijf aaneengesloten dagen zijn echt nodig. Die mensen hebben allemaal een druk leven en wij zorgen ervoor dat hun energie deze dagen alleen gefocust is op waar we mee bezig zijn. Zodat iemand helemaal in de geschiedenis van zijn familie duikt en steeds een stapje verder komt. Dan komt zo’n verhaal van een voorouder namelijk écht binnen. De grote geschiedenis van oorlogen en rampen en de kleine geschiedenis van al die sappelaars: die gaan echt leven als het gaat leven in een persoon. Dat is wat we in Verborgen verleden doen.”

Verborgen verleden vanaf zaterdag 16 september • 20.25 uur, NPO 2