In drie specials brengen Jaap Jongbloed en het team van Opgelicht?! het fenomeen cybercrime in kaart. We nemen alvast drie van de meest voorkomende vormen van online oplichting door.
Tekst: Jef Willemsen
Voor Jaap Jongbloed was het maken van de cybercrime specials een eye opener: “Ik dacht nog redelijk op de hoogte te zijn, maar ik stond perplex van wat er allemaal kan. De tijd dat je oplichters kon herkennen aan mailtjes vol spelfouten is echt voorbij. Internetfraude is een complex, grootschalig en internationaal probleem waar je eenvoudig en vrij ongemerkt het slachtoffer van kan worden. Voor je het weet ben je duizenden euro’s armer. En vergis je niet: het overkomt heus niet alleen ouderen of mensen die niet zo sterk in de schoenen staan. Ook jongeren trappen er massaal in.”
Oog van de naald
„Online kun je 100 procent veiligheid nooit garanderen. Sowieso is alles wat via de lucht gaat op te vangen. Met vrij goedkope apparatuur kun je al inbreken op iemands Wifi netwerk. Ik ben een vrij gemiddelde internetgebruiker, maar ik besef door deze specials dat ik herhaaldelijk door het oog van de naald ben gegaan. Het gevaar kan overal vandaan komen en je moet voortdurend alert zijn. Eén ding is zeker: ik klik nooit meer op linkjes in mails van mensen die ik niet ken.”
Wessel Molenaar
Wessel Molenaar is een van de Opgelicht?!-verslaggevers die zich heeft verdiept in de diverse vormen van cybercrime. In de basis komt alles neer op phising: letterlijk het vissen naar zoveel mogelijk persoonlijke informatie zoals emailadressen, wachtwoorden of creditcardnummers. Die gegevens worden gebruikt of doorverkocht en ingezet voor de volgende, vaak gebruikte trucs.
1) Ransomware
Ook wel bekend als ‘gijzelsoftware’: hackers doen zich voor als incassobureaus of bekende bedrijven als KPN of PostNL en sturen mailtjes met de mededeling dat er nog een factuur openstaat. Wie deze ‘rekening’ opent, installeert een programmaatje dat alle bestanden op de computer, aangesloten externe harde schijven en zelfs de cloud direct ontoegankelijk maakt. Molenaar: “De computer is onbruikbaar en de gebruiker staat met de rug tegen de muur. Je kunt het systeem natuurlijk formatteren, maar dan ben je sowieso alles kwijt: het enige dat rest is betalen. Doorgaans zijn slachtoffers zo’n 350 euro kwijt. De beste preventietip is nadenken voordat je handelt. Als je niet klikt, kan je niks gebeuren. Vraag je steeds af: is het logisch dat dit bedrijf mij een rekening stuurt? Dat geldt ook voor onwaarschijnlijke telefoontjes van zogenaamde Microsoft medewerkers die beweren dat er een virus op je computer is gevonden en dan aanbieden het te verwijderen door je systeem op afstand over te nemen.”
2) Malafide apps
Tegenwoordig is er voor alles en nog wat wel een app te downloaden voor smartphone of tablet. Hackers spelen daar handig op in door nep-apps te bouwen die uitsluitend bedoeld zijn om zoveel mogelijk gegevens te verzamelen. Molenaar: ”Het gaat vaak om uitbreidingen op populaire apps als Whatsapp of Instagram die je lokken met extra opties, emoticons of filters voor je foto’s. Ze vragen net als veilige apps keurig toegang tot je persoonlijke gegevens zoals foto’s, je contactenlijst of browsergeschiedenis. Zodra je instemt, kunnen wildvreemden ineens rondneuzen in de meest intieme details van je leven. Ze zouden je er zelfs mee kunnen chanteren. Opgelicht?! heeft zelf een paar van die nep-apps gebouwd en aangeboden. Je schrikt wat mensen met slechts één druk op de knop prijsgeven. De oplossing is om niet zomaar iets te downloaden en in ieder geval vooraf de recensies en de ervaringen van andere gebruikers te lezen.”
3) Identiteitsfraude
Molenaar: ”Vandaag de dag kun je voor een schijntje online een andere identiteit aannemen. Voor € 12,50 heb je al een gestolen DigiD in handen. ID-fraude is vooral op sites als Marktplaats en eBay een probleem. Fraudeurs geven zich uit voor iemand anders, lokken mensen met aanbiedingen als spotgoedkope gadgets en kunnen naar hun aankoop fluiten als het geld is overgemaakt. Maar er worden ook complete webshops nagebouwd van bekende bedrijven die met moeite van echt zijn te onderscheiden. Ook hier geldt: hap niet zomaar toe. Als iets te mooi is om waar te zijn is dat zeker op internet meestal zo. Bel desnoods met de winkel om te checken of die online actie wel echt is.”
