Jort Kelder trapt vrijdag de nationale verkiezing Het pronkstuk van Nederland af. Hierin gaat hij op zoek naar onze grootste culturele trots: wat vertegenwoordigt op het gebied van kunst, ontwerp en erfgoed het best de aard van ons land? Kom er maar in, Jort.
De leukste kijktips
Theo van Gogh, de hunkering
De bondgenoten
Tekst: Vanessa Vunderink
De verkiezing komt op een moment dat er volop discussie is over de nationale identiteit. Toeval?
“Ja en nee. De producent en bedenker van deze verkiezing is al jaren aan het lobbyen om dit programma op televisie te krijgen. Ik vind het mooi dat uitgerekend Avrotros het nu doet. Het is namelijk voor iedereen iets anders. Toch gaan we proberen om gezamenlijk hét visitekaartje van Nederland te vinden op het gebied van erfgoed, kunst en design. De lijst van dertig genomineerden, die is samengesteld op basis van inbreng van experts en een publieksonderzoek, maak ik in de kick-offuitzending bekend.”
Hoe belangrijk is dit programma?
“Op een stijlvolle en intelligente manier laten zien wie wij zijn en waar we vandaan komen is in ieder geval heel nuttig. Dat heeft niets te maken met plat patriottisme. In het Nationaal Archief van Den Haag heb ik onlangs het Plakkaat van Verlatinghe in mijn handen gehad, de onafhankelijkheidsverklaring van Nederland uit 1581. Ik vond dat een magisch moment.”
Zeg je daarmee dat we ons te weinig bewust zijn van onze geschiedenis?
“Sterker nog: wij praten met dedain over onze geschiedenis. Als iemand wat roept over onze VOC-mentaliteit, komt daar tegenwoordig onmiddellijk het slavernijverleden bij. Kijk, grote landen hebben grote oorlogen gevoerd. Afgezien van de Tweede Wereldoorlog heeft Nederlands sinds de zeventiende eeuw nooit meer een oorlog van nationaal belang gevoerd. Daardoor dringt de geschiedenis zich minder aan ons op. Loop door Londen, Parijs of Berlijn en je wordt meteen geconfronteerd met de geschiedenis aldaar. Bij ons is die beperkt tot leuke oude grachtenpandjes, maar het verhaal erachter kennen we niet. Ik merk dagelijks dat de kennis van onze vaderlandse geschiedenis vrij beperkt is.”
Misschien ligt het ook niet in onze aard om daarmee te pochen.
“Absoluut. Al sinds de jaren 60 hebben we een soort mentaliteit dat we niets kunnen, omdat we een klein landje zijn. Roepen dat je trots op je land bent, vinden we eng en nationalistisch en leidt al snel tot wapengekletter. Onzin, want het gaat ook over begrijpen wie we zijn en waarom sommige dingen in Nederland werken zoals ze werken. Een volksaard wordt gevormd door grote gebeurtenissen. Afgezien van de Tweede Wereldoorlog hebben we die grote gebeurtenissen vakkundig weggemoffeld.”
Deze verkiezing moet daar verandering in brengen?
“We hebben niet de illusie dat deze verkiezing zeventien miljoen Nederlanders in beweging krijgt, maar het is wel een nationale competitie. Ik hoop in ieder geval dat er in de huiskamers discussie ontstaat. De lijst biedt voor ieder wat wils. We zullen het nooit helemaal met elkaar eens worden, maar ook dat is typisch Nederlands.”
Al enig vermoeden wie of wat er gaat winnen?
“Ik kan het moeilijk inschatten. Ik ben een beetje bang dat het publiek massaal op het bekende werk stemt: Het dagboek van Anne Frank of de Zonnebloemen van Van Gogh bijvoorbeeld. Die zijn onderdeel van onze recente geschiedenis en spreken tot de verbeelding. Maar in hoeverre zijn zij typisch Nederlands? Ik vind: het pronkstuk van Nederland moet niet alleen iets zijn waar je als Nederlander trots op bent, maar het moet ook iets over onze volksaard, cultuur en land vertellen.”
Hoe ziet jouw top 3 eruit?
“In de categorie ontwerp kies ik voor de Daf 600. Hoe lullig die auto ook oogt, hij kenmerkt wel ons koninkrijk: technisch perfect, uitvoering naatje. In de categorie kunst ga ik in dit geval wel voor ons exportproduct, en dat is natuurlijk De Nachtwacht. Wat mij betreft hét pronkstuk van Nederland: het Plakkaat van Verlatinghe. Dat is toch de geboorteakte van ons land.”
Stemmen op Het pronkstuk van Nederland
Na de uitzending kan iedereen stemmen op zijn of haar favoriete pronkstuk. De dertig genomineerden zijn verdeeld in drie categorieën: kunst, erfgoed en ontwerp. In de periode van maandag 18 december t/m vrijdag 19 januari is er elke avond een korte uitzending, waarin telkens een genomineerde centraal staat. In de finaleweek van 22 t/m 26 januari kiest het Nederlands publiek van maandag tot en met vrijdag live een top 3 per categorie, een winnaar per categorie en uiteindelijk hét pronkstuk van Nederland. In deze finaleweek maken bekende Nederlanders en experts Catelijne van Middelkoop (ontwerp), Herman Pleij (erfgoed) en Paul Rem (kunst) zich hard voor hun genomineerde stuk.
Het pronkstuk van Nederland, vrijdag 21.10 uur • NPO 2
