Cabaretière en schrijfster Paulien Cornelisse reisde voor reportageprogramma Tokidoki door Japan, haar lievelingsland. “Japan wordt vaak als heel extreem neergezet, terwijl dat natuurlijk niet altijd zo is.”
Al vanaf haar vijfde levensjaar is Paulien Cornelisse gefascineerd door Japan. Aan de muur in huize Cornelisse hing een plaat van een mooie Japanse dame en in de kast stond een boek met Japanse prenten. “Daar keek ik dan in en tekende de plaatjes na, wat uiteraard niet lukte. Maar iets in mij zei heel sterk: dat komt uit Japan. Een schoolproject toen ik zes was maakte ook veel los.” De liefde ging niet over en toen ze 22 was, vertrok Paulien naar Hiroshima om er te gaan studeren. Zeven maanden bestudeerde de schrijfster van bestseller Taal is zeg maar echt mijn ding er onder meer de Japanse taal. Een hele kluif. “Het is een ontzettend moeilijke taal”, vertelt Paulien. “Een mooi voorbeeld is wanneer wij zeggen dat iets lekker was, we het woord ‘was’ in de verleden tijd uitspreken. Japanners zeggen het woord ‘lekker’ in de verleden tijd. Daar kan ik intuïtief niet bij, het voelt zo onlogisch. Daar moet je echt aan wennen.”
Feministische golf
De Japanse taal is ook het overkoepelende thema in Tokidoki, de reportageserie die Paulien heeft gemaakt voor de VPRO. In de vierdelige reeks gaat de cabaretière elke week op zoek naar de ware betekenis van een bepaald Japans woord dat wel letterlijk, maar figuurlijk lang niet altijd naar begrijpelijk Nederlands te vertalen is. Ze reist hiervoor door het hele land en komt op plekken waar de gewone toerist niet gauw komt. Van het gebied rond de voormalige kerncentrale Fukushima tot een huiskamer waarin een groepje Japanse vrouwen eigenhandig de basis lijkt te leggen voor mogelijk een feministische golf.
Mengen
“Tokidoki betekent ‘soms’ en is niet alleen mijn favoriete woord in het Japans, het past ook heel goed bij het programma”, vertelt Paulien. Bepaalde extreme ideeën over Japan, zoals dat iedereen levende vissen eet, plezier beleeft aan de typische sadistische amusements-tv of dat kantoormensen zich letterlijk doodwerken, gaan soms wel op en soms niet. “Soms moet je generaliseren als je iets over een land wil zeggen, maar bij Japan lijkt dat meer te gebeuren dan bij andere landen. En soms gebeurt het zo, maar soms ook niet. Japanners zijn geen onbegrijpelijke mensen.” Nederlanders zouden wat Cornelisse betreft ook wel het een en ander van Japanners kunnen leren. En andersom. “In Nederland hebben we zo’n attitude van ‘neem me zoals ik ben en laat me lekker mezelf zijn’. In Japan houdt iedereen juist tot in het extreme rekening met elkaar. Eigenlijk zouden we moeten mengen met elkaar. Zij mogen wel wat meer van zichzelf laten zien en wij soms wel wat minder.”
Jelle Brandt Corstius
Van de opnames van haar eerste eigen tv-programma leerde Paulien zelf ook. Dankzij regisseur Jelle Brandt Corstius deed ze dingen die ze normaal niet zo snel zou doen. “Ik ben een beetje verlegen en beschouwend en vind het lastig om mensen op straat zomaar aan te spreken. Maar als Jelle dan zei: je gaat het doen nu, dan voelde ik dat het moest en ging ik. En als ik dan over die drempel heen was, ging het erg goed en vond ik het leuk.” Bij de vier afleveringen die het programma nu heeft, mogen er wat de nieuwbakken tv-maker betreft nog wel een paar in de toekomst. “Eigenlijk zijn we nog lang niet uitverteld over Japan, dus ik zou zo nog een reeks willen maken. Het smaakte zeker naar meer.”
Tokidoki, vanaf zondag 16 september - NPO 2 • 20.15 uur
