Vrouwelijke dirigenten zijn tegenwoordig nog steeds een zeldzaamheid, maar wie is eigenlijk de eerste vrouw die een baton ter hand nam?
De Dirigent
Dat is Antonia Brico. Tenminste: Brico is de eerste vrouwelijke dirigent die een redelijk succesvolle carrière heeft weten op te bouwen. Ze wordt in 1902 geboren in Rotterdam en groeit op in New York. Als ze in de twintig is, ziet Brico (Christanne de Bruijn, die haar rol met verve speelt) de beroemde Nederlandse dirigent Willem Mengelberg (Gijs Scholten van Aschat) aan het werk. Meteen weet ze het: dat wil ze ook.
Maar in de jaren 20 is het ondenkbaar dat een vrouw een orkest dirigeert. Vrouwen zouden een orkest niet kunnen leiden. Bovendien zou een vrouwelijke verschijning op de bok de muzikanten alleen maar afleiden. Antonia laat zich door die vastgeroeste aannames niet tegenhouden in De Dirigent.
Ze vertrekt naar Berlijn om het vak te leren. Haar volharding heeft uiteindelijk resultaat. In 1930 dirigeert ze als eerste vrouw ter wereld een orkest: de Berliner Philharmoniker.
Vooruitstrevend
Regisseur Maria Peters maakte met De Dirigent een prachtig vormgegeven film over het leven van een standvastige vrouw die haar tijd ver vooruit was. Hoe ver vooruit? De aftiteling van de film maakt dat pijnlijk duidelijk. In 2008 stelde het tijdschrift Gramophone een lijst op met de vijftig belangrijkste orkesten ter wereld.
Van die vijftig had geen enkele een vrouwelijke dirigent. Ook in Nederland zijn er nauwelijks vrouwelijke dirigenten. In 2018 was het Radio Filharmonisch Orkest het eerste Nederlandse orkest dat een vrouwelijke chef-dirigent benoemde. Dat maakt wat Antonia Brico bijna honderd jaar geleden presteerde des te indrukwekkender.
