Als er iets is wat het afgelopen seizoen de klok sloeg, dan was het wel retro-tv: oude kijkcijferhits die opnieuw op de buis werden gebracht. Vaak scoorde het nog flink ook. Waar komt die vraag vandaan? Televizier.nl ging op onderzoek uit en blikt terug op een seizoen vol retro-tv.
In de hoofdrol, Wie ben ik? Bananasplit: zomaar wat programma's die, al dan niet in een nieuw jasje, het afgelopen televisieseizoen te zien waren. Maar hoe komt dat en hebben we hier te maken met een hype?
Recycling
Volgens Maarten Reesink, mediadeskundige en hoogleraar Media en Cultuur aan de Universiteit van Amsterdam, kunnen we daar met recht over spreken: "Veel programma's gingen vlak na elkaar in de recycling, omdat het allemaal bewezen successen waren."
Maar dat is volgens hem niet de enige reden voor de komst van retro-tv: "Het is veilig en scheelt werk. Je hoeft de research en ontwikkeling van het programma zelf niet meer te doen."
Zoals bij de nieuwe versie van Zeg 'ns AAA. "Bij elk nieuw programma moet je analyseren hoe het de doelgroep het beste kan bereiken. Dat hoef je bij een remake als Zeg 'ns AAA een stuk minder te doen, maar er moeten wel nieuwe verhaallijnen worden geschreven, in de stijl van de serie en met sterke grappen om de mensen vast te houden."
Juiste mix
In het nieuwe Zeg 'ns AAA maakten de acteurs nog steeds gebruik van die kenmerkende oubolllige stijl, maar mixten deze met verhaallijnen van nu. "Ik heb me verzet tegen mensen die zeggen dat de 'nieuwe serie' heel snel en modern moet", vertelt Hans Cornelissen, die dokter Gert-Jan van der Ploeg speelt. "Natuurlijk moet het wel van deze tijd zijn, maar het moet toch herkenbaar blijven."
Als je alle retro-tv van het afgelopen seizoen met elkaar vergelijkt, wordt snel duidelijk dat meestal alleen het hart van de programma's hetzelfde zijn gebleven.
Soms zit het nieuwe hem in de nieuwe presentator (Frits Sissing verving Mies Bouwman in In de hoofdrol) of een vernieuwende verhaallijn (wel of geen schaamlipcorrectie in Zeg 'ns AAA). Maar in hoeverre is zo'n nieuwe invulling noodzakelijk?
Vertrouwd
Onderzoek van de zenders wees uit dat het publiek hunkert naar vertrouwde televisie. Maar klopt dat wel? Maarten Reesink: "Ik weet niet of mensen behoefte hebben aan herkenbare televisie. Er is wel meer belangstelling voor gezelligheid. Kijk maar naar het succes van Ik hou van Holland. Binnen de retro-trend wordt er gezocht naar succesnummers die gezelligheid uitstralen; daarbij laat men keiharde kijkcijferhits achterwege, want dankzij de televisiegeschiedenis wordt dat vanzelf duidelijk."
Kijkcijfers
Dat ook nieuwerwetse gezelligheid prima scoort is wel gebleken. Ik hou van Holland sloot het afgelopen seizoen af met bijna 1,5 miljoen kijkers. De kijkcijfers van de retro-programma's schommelden echter behoorlijk: De Dik voormekaar show startte met 2,4 miljoen kijkers, maar bleef uiteindelijk steken op 1,2 miljoen.
Jojo-effect
Een ander programma dat het jojo-effect aan den lijve ondervond, was Wie ben ik? In het najaar een absoluut kijkcijferkanon, maar de cijfers kwamen dit voorjaar amper boven het miljoen uit. In de hoofdrol tenslotte trok gemiddeld 1,5 miljoen. Een prima resultaat, al vond de AVRO zelf dat sommige dingen wel voor verbetering vatbaar zijn.
Nostalgie
De retro-hype kwam voort uit oude kijkcijferkanonnen, maar staat een remake garant voor nieuwe klinkende cijfers? "Mensen zijn enerzijds nieuwsgierig en hebben anderzijds een verlangen naar nostalgie", aldus de mediadeskundige.
"Wat dat laatste betreft worden mensen vaak toch teleurgesteld, omdat de eerste aflevering nooit is wat het voor je gevoel ooit is geweest. Je ziet dat veel mensen dan toch weer afhaken."
Dit lijkt te worden bevestigd door de cijfers. Zeg ‘ns AAA begon met ruim twee miljoen, maar zakte later het seizoen naar 820.000 kijkers (al zagen 950.000 mensen de laatste aflevering, dus het ging weer de goede kant op). Ook Bananasplit kreeg te maken met een terugloop, maar wist in de laatste uitzending alsnog 2,3 miljoen kijkers te boeien.
Oubollige grapjes
Als je de reacties van het publiek erop naleest, heeft het succes van dat programma alles te maken met Frans Bauer. Fans van de volkszanger zijn namelijk dol op Bananasplit. Critici waren echter minder lovend. Zij noemden Frans onder meer een "Te slechte presentator voor woorden die nog niet eens van de autocue kan voorlezen".
Maarten Reesink kan er wel om lachen. "Voor de kijker is dat geen enkel probleem. Zij houden van oubollige grapjes die door een idool worden gemaakt; dat is de formule van Bananasplit. Dit bewijst overigens wel dat het voor programmamakers moeilijk is om in te schatten of iets wel of geen succes wordt, omdat het vaak afhangt van een combinatie van redelijk onvoorspelbare factoren."
Collectief geheugen
De mediadeskundige beweert dat een steeds groter deel van de bevolking is opgegroeid met televisie. Dat betekent ook dat er "Steeds meer tv-geschiedenis in ons collectieve geheugen zit en er dus meer te recyclen valt".
Retro-beweging
Naarmate televisie langer bestaat en er meer formats zijn ontwikkeld, zullen er meer oude programma's opnieuw worden uitgebracht. "Wanneer een sector lang genoeg bestaat om een geschiedenis op te bouwen, gaat het vanzelf retro-bewegingen vertonen", legt hij uit.
Voor een deel van het publiek gaat het dus om herkenbare tv, maar bij jongere kijkers is dat niet het geval. Zou Zeg 'ns AAA daarom 'verjongd' zijn met pittige woorden als 'kuttekop'?
Pittig taalgebruik
Volgens Hans Cornelissen valt dat best mee. "Er is soms sprake van pittig taalgebruik, vooral door Nel, de moeder van Mien (gespeeld door Coby Timp, red.). Dat is voortgekomen uit de toneelversie. Dat moet af en toe kunnen, maar ik vind niet dat het een herkenbaar facet van de serie moet worden."
De acteur had alle vertrouwen in de nieuwe serie: "Wat betreft het aantal kijkers zouden we het succes niet opnieuw beleven. Maar vroeger waren er natuurlijk veel minder zenders, een stuk of drie. Dat is dus totaal onvergelijkbaar. We moesten nog een beetje onze plek vinden, maar we zijn tevreden. En het was echt weer leuk om te doen, dat vinden we allemaal."
Toekomst
Wie de resultaten van afgelopen seizoen bekijkt, zal moeten concluderen dat het Nederlands publiek het afgelopen jaar massaal behoefte had aan meer gezelligheid op tv: een wens die de zenders heel slim hebben opgepikt.
Maar wat betekent dit voor de toekomst? Zien we deze successen volgend seizoen terug en worden er nóg meer programma's uit de oude doos getrokken? Of blijft deze retro-hype voor wat hij is en gaan programmamakers deze zomer op zoek naar een nieuwe succesformule?
Wat denken jullie?
