Tekst: Ernest Marx
Wie zich erop verheugt om Anniek Pheifer vanaf deze week in de groots opgezette dramaserie Vliegende Hollanders te zien, moet nog even geduld hebben. De serie over de opkomst van de commerciële luchtvaart in Nederland bestrijkt een periode van ruim twintig jaar. In de eerste vier afleveringen geeft een groep jongere acteurs gestalte aan onder meer luchtvaartpioniers Anthony Fokker, KLM-oprichter Albert Plesman en diens echtgenote Suze. Daarna spelen respectievelijk Fedja van Huêt, Daan Schuurmans en Anniek deze rollen.
Wat voor een vrouw is Suze Plesman?
“De serie begint in 1919. Dat was een periode waarin de positie van vrouwen nogal verschilde van nu. Suze vervult de klassieke rol van de thuisblijvende moeder die voor de vier kinderen en het huishouden zorgt. Ze is sober en erg intelligent. Ze weet heel goed wat er allemaal speelt in de wereld van haar echtgenoot. Als zoon van een eierboer droomt Albert ervan om de burgerluchtvaart in Nederland groot te maken. Suze steunt hem en geeft hem af en toe een ferme zet in de goede richting. Ze is zijn ideale sparringpartner.”
De serie schetst de begindagen van de commerciële luchtvaart. Die is de laatste twintig jaar zo massaal geworden dat sommigen last hebben van vliegschaamte. Hoe sta jij daarin?
“Ik vind het belachelijk dat je voor 20 euro naar Barcelona kunt vliegen. We weten allemaal dat het funest is voor het milieu. Voor veel mensen die in de luchtvaart werken vind ik het erg pijnlijk, maar het is wel de realiteit. Ook in de vleesindustrie, bij oliemaatschappijen en andere sectoren waar duurzaamheid een issue is, is het tijd voor verandering. Het mag duidelijk zijn: ik stem heel erg groen. Ik ben afgelopen december met mijn zoon naar Londen geweest. Dan neem ik de trein. Ook al is vliegen goedkoper en sneller. Ik probeer zo bewust mogelijk te leven maar ik wil zeker niet het heilige boontje uithangen. Soms laat ik steekjes vallen en ben ik ook weleens gemakzuchtig.”
In wat voor situaties?
“Ik rij auto terwijl ik vaak ook met het ov kan. Maar onder tijdsdruk kies ik dan toch voor de snellere optie. Ik denk dat mensen zoals ik – die het graag goed willen doen – soms hulp van buitenaf nodig hebben. Bijvoorbeeld een overheid die zegt: ‘Nee, je mag niet voor twee tientjes naar Barcelona vliegen. Ga met de trein. Dan breng je het milieu net iets minder schade toe.’ Keuzevrijheid is hartstikke mooi, maar het moet er niet toe leiden dat we alle natuurlijke bronnen maar moeten uitputten. Ik ben niet tegen de luchtvaart. Ik vind het prachtig dat we de vrijheid hebben om andere werelddelen te bezoeken, maar we moeten wel proberen om dat op een zo duurzaam mogelijke manier te doen.”
Over vrijheden gesproken: na een vaste aanstelling van dertien jaar stopte je twee jaar geleden bij het Nationale Toneel. Hoe bevalt dat?
“Ik wilde inderdaad vooral meer vrijheid hebben en dat heb ik nu. Ik had het daar ontzettend naar mijn zin, dus ik vertrok niet uit onvrede. Het ging er gewoon om dat er nog zoveel andere leuke plekken en collega's zijn op de wereld. Bovendien vond ik het toch wel pittig om met een voorstelling op tournee te zijn terwijl ik thuis twee jongens heb die in de puberteit komen. Mijn zonen zijn nu tien en dertien. Die kan ik eigenlijk alleen maar zien tussen vijf en acht uur ’s avonds. Dan zijn ze een beetje aanspreekbaar. Verder zijn ze op school, spelen ze met vriendjes of zijn ze aan het sporten, slapen of gamen. Als dat net de uren zijn waarop ik ergens in een theaterzaal sta, vind ik dat niet ideaal. Ik was met het Nationale Toneel zo’n honderdveertig avonden per jaar weg. Ook op momenten dat ik er voor ze wilde zijn, zoals op sinterklaasavond, bij een lampionnenoptocht of een avondvierdaagse. Op dat vlak heb ik best veel moeten missen.”
De keuze voor jouw vertrek had dus zowel met creatieve vrijheid als met jouw gezinsleven te maken.
“Ja, zeker. Plus dat je met het draaien van een film of een serie zoals Vliegende Hollanders wat flexibeler bent. Maar het is ook enger. Soms vind ik het freelancen spannend. Ik heb natuurlijk behoorlijk wat vastigheid opgegeven. Ik heb nu wel werk, maar misschien over een halfjaar niet. Wie zal het zeggen?”
Kun je daar een beetje mee omgaan?
“Dat leer ik. Ik ga er overwegend goed mee om hoor. Maar eens in de zoveel tijd grijpt het me even aan en dan voel ik toch wat paniek. Dan spreek ik dat naar mezelf toe uit en denk ik: ik kan er toch niks aan doen. Dit is het en ik moet er gewoon vertrouwen in hebben dat het allemaal goedkomt. Zo niet, dan zijn er vast andere mogelijkheden. Ik ben gezond. Ik kan lopen en ik kan denken. Ik kan dus altijd nog de post rondbrengen of bij mensen hun huizen schoonmaken als het moet. Dus het zal allemaal uiteindelijk best loslopen. Vooralsnog was het een goede keuze. Ik vind het in mijn vak ook wel goed om zekerheden te durven loslaten. De grond onder je voeten moet niet al te stevig zijn. Dan verlies je aan creativiteit en aan een zekere spanning in je spel. Soms heb je verandering nodig om jezelf weer uit te dagen en geïnspireerd te raken.”
Ben je erg kritisch op jezelf als actrice?
“Een paar jaar geleden vond ik het verschrikkelijk om mezelf terug te zien. Dat is wel afgezwakt. Hoewel ik tegenwoordig wel eens denk: jeetje, wat een oude kop heb ik toch. Maar mijn zelfkritiek is minder geworden. Waar dat vroeger soms zelfs de vorm van een soort zelfhaat kon aannemen, ga ik er nu op zo’n manier mee om dat ik er zelf wat aan heb.”
Over wat kan dat bijvoorbeeld gaan?
“Over hoe je een scène speelt. Of het niet te voor de hand liggend is hoe ik het aanpak. Voorheen kon ik daar na een dag spelen op weg naar huis echt over piekeren. Nu denk ik: goed dat ik dit bedenk, morgen kan ik die scène iets anders doen. Of als een regisseur aangeeft dat ik een scène beter net iets anders kan te spelen. Vroeger kon ik dan denken: Oh, ik ben een slechte acteur, waarom bedenk ik zoiets niet zelf? Nu denk ik: wat fijn dat ik een goede regisseur heb die dat opmerkt en wat goed van mij dat ik dat vervolgens ook zo uit kan voeren. Ik ga daar dus nu veel positiever mee om. Maar ik zou zeker niet zonder die zelfkritiek willen. Het houdt me scherp.”
Vliegende Hollanders | zondag | NPO 1 | 21.20 uur
