Het grote publiek kent Tijl Beckand (49) van De Lama’s, De Verraders en Het Perfecte Plaatje, maar zijn passie is klassieke muziek. In zijn nieuwe serie treedt hij in de voetsporen van componist Richard Wagner.
In Hotel Arena in Amsterdam staat in de hoek van de ruimte een platenspeler. De ogen van Tijl Beckand gaan er meteen heen als hij binnenkomt, want het liefst luistert de presentator van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat muziek. Klassiek welteverstaan. “Kijk, daar staan platen van Amy Winehouse en David Bowie. Dat zijn waanzinnige artiesten, maar als ik moet kiezen tussen hen en bijvoorbeeld Schubert en Dvo?ák dan weet ik het wel.”
Je werd op je vijftiende gegrepen door De Negende van Beethoven. Kreeg je klassieke muziek met de paplepel ingegoten?
“Mijn ouders luisterden niet naar Hilversum 3 of Sky Radio, maar naar Radio 4. Ik hoorde dus veel klassieke muziek, maar het was niet zo dat we gesprekken hadden over Chopin of Mozart. Het was er gewoon, net als de platen van Kate Bush en Elvis Presley. De liefde voor klassieke muziek heb ik me als tiener echt zelf eigen gemaakt. Als ik op zaterdag in een strandtent in Scheveningen had gewerkt, rekende ik aan het eind van de dag uit hoeveel cd’s ik daarvan kon kopen. Ik denk dat ik er tot mijn dertigste zo’n 20.000 euro aan heb uitgegeven. Dat leek me toen een goede investering, want ik was ervan overtuigd dat de cd nooit zou verdwijnen. Nou, dat liep anders. Ze liggen nu bij mijn moeder in Den Haag op zolder, ik kan er nog geen afstand van doen.”
Had je voor je met deze serie begon al iets met het werk van Wagner?
“Zijn muziek is als alcohol, het is voor de meeste mensen moeilijk om het bij één glaasje te houden. Wagner was de eerste componist die klassieke muziek voor een breed publiek toegankelijk maakte. Tot die tijd werden klassieke concerten alleen gegeven op feesten in koningshuizen, waar het meer als achtergrondmuziek diende. Wagner bouwde een theater waar alles donker was en je alleen een groot lichtvlak zag. Zijn muziek kwam daardoor keihard binnen. Ook de opbouw van zijn werk was vernieuwend. Hij bouwde melodieën in waardoor je voelt: dit is de held. Of, nu komt het gevaar. Als je naar James Bond gaat, weet je door de muziek wanneer er iets spannends gaat gebeuren. Dat is echt een uitvinding van Wagner.”
Behalve een gevierd musicus was Wagner ook een controversieel figuur. Wat maakt zijn levensverhaal zo interessant?
“De andere grote componisten hadden een relatief kalm bestaan, maar dat kun je van Wagner niet zeggen. Hij heeft in alle hoeken van Europa gewoond, meestal omdat hij op de vlucht was. Hij had affaires met getrouwde vrouwen en leefde lang in schulden. Ook was hij een zelfverklaard antisemiet. Hij leefde in een antisemitische tijd, maar als je ziet wat hij heeft geschreven over Joden kan je zeker niet zeggen dat het wel meeviel. Als hij nu zou leven, zou hij geen concert meer mogen geven.”
Kun je zijn muziek los zien van zijn ideeën?
“Dat is een vraag die in de serie ook aan bod komt. Operazangeres Eva Maria Westbroek verwoordde het op een manier waar ik het wel mee eens ben. Zij zegt dat componisten als Wagner, Bach en Van Beethoven in contact staan met een andere dimensie. Ze zijn een geleider van iets geweldigs, maar daarnaast ook normale mensen met karaktereigenschappen die niet zo schoon zijn als hun muziek. Dat zijn twee verschillende dingen. Dat kun je bijvoorbeeld ook zeggen van Michael Jackson. Die maakte ontzettend goede muziek, maar was ook verknipte, beschadigde man door zijn jeugd en roem.”
Over roem gesproken, je brak twintig jaar geleden door met de Lama’s en bent sindsdien onafgebroken op tv. Was je voorbereid op die bekendheid?
“Het was niet iets waar de omroep destijds veel aandacht aan besteedde. Met terugwerkende kracht was het goed geweest als iemand me had uitgelegd wat het betekent om een bekende Nederlander te worden. Tegelijkertijd is het natuurlijk ook moeilijk om in te schatten hoe bekend iemand wordt en hoelang het duurt. Bij ons sloeg het echt in als een bom.”
Wat betekende dat in de praktijk?
“Dat mensen in een restaurant ongevraagd aan je tafel komen zitten. Dat je een kroeg uit moet omdat er te veel mensen binnenkomen die jou willen zien. Dat je gestalkt wordt. Dat je ineens wordt uitgenodigd om voor 5000 euro een lintje door te knippen. Je kunt niet zeggen dat roem je niet verandert, want alles om je heen wordt anders. Mijn voordeel was dat ik al dertig was toen ik bekend werd, daardoor kon ik het goed relativeren. Bekend zijn verrijkt je leven, maar beperkt het ook.”
Heb je er ooit aan gedacht om te stoppen met tv?
“Eigenlijk niet, maar ik doe naast mijn tv-werk natuurlijk ook andere dingen. Voor collega’s die exclusief voor één zender werken is de druk denk ik hoger. Als een programma mislukt, wordt al snel geroepen en geschreven dat het contract waarschijnlijk niet verlengd gaat worden en we diegene voorlopig ‘niet meer gaan zien.’”
Je series over klassieke muziek bereiken een minder groot publiek dan je RTL-programma’s. Waarom vind je het belangrijk om hier tijd in te steken?
“Ik maak deze serie met heel veel plezier, maar ook omdat ik vind dat het moet. Klassieke muziek verdient meer enthousiaste jongeren in het publiek. Daar wil ik wat aan doen. De gemiddelde leeftijd van mijn kijkers is 55, maar er zitten ook altijd een paar duizend jongeren tussen. Ik hoop dat ze de volgende keer als ze Wagner horen bijvoorbeeld denken aan die keer dat hij uit Parijs verjaagd werd. Als je je verdiept in muziek, gaat het leven en kun je ervan genieten. Wat ik doe, is misschien een druppel op een gloeiende plaat, maar altijd beter dan niets.”
Tijl in het Voetspoor van Richard Wagner is vanaf 6 maart wekelijks om 20.30 uur te zien bij AVROTROS op NPO2.
